اثبات صنعتگری مردم شهر تاریخی ماسوله با کشف شواهد باستانی+فیلم

خبرگزاری مهر _گروه جامعه؛ باستان شناسان استان گیلان ۲۵۰۰ متر در ارتفاعات شهر تاریخی ماسوله رفتند تا بتوانند شواهدی از فلزگری صنعتی پیدا کرده و ضمیمه پرونده ثبت جهانی منظر این شهر کنند.

به همین علت پس از کاوش‌های باستان شناختی، بهزاد علی طالش شواهدی از صنعت فلزکاری و ذوب آهن در کوره‌های مرتبط با آن پیدا کرد این شواهد می‌تواند فصل جدیدی در شناخت تعاملات اجتماعی منطقه‌ای و بین منطقه‌ای باشد.

پیدا کردن شواهدی از فلز از این جهت اهمیت دارد که تولید یا در اختیار داشتن آن نشانه رفاه اجتماعی و قدرت هر منطقه بوده و در تعاملات اجتماعی و سیاسی حاکمان آن زمان هم تأثیرگذار بوده است.

بنابراین مهم است که در این منطقه هم به دنبال کشف شواهدی از فلزکاری، فعالیت‌های ذوب آهن و تولید فولاد در دوران اسلامی پیدا شود. چون در آن صورت، شهر ماسوله به عنوان یک منطقه صنعتی فلزکاری مهم در جهان معرفی خواهد شد و همین کشف و شناخت می‌تواند در پذیرش پرونده ثبت جهانی منظر فرهنگی ماسوله بسیار مؤثر واقع شود.

در این باره مصطفی پورعلی مدیرکل امور پایگاه‌های میراث ملی و جهانی به خبرنگار مهر گفت: مهمترین ابهام ایکوموس در پرونده ثبت جهانی ماسوله از ابهام در فهم ارتباط میان عناصر واقع در منظر فرهنگی ماسوله منتج می‌شد. برای مثال ارتباط محوطه کهنه ماسوله و محدوده شهر یکی از ابهامات بوده است.

وی گفت: مطالعات جدید باستان شناسی در محدوده منظر فرهنگی ماسوله در حال تبیین پاسخ این مساله است در واقع ارتباط فعالیت ذوب آهن اسفنجی و فرآیند تکامل آن در ماسوله و نقشی که اساساً این صنعت در شکل گیری و توسعه ماسوله داشته است بسیار اساسی است.

پورعلی بیان کرد: به نظر می‌رسد این اطلاعات و تبیین روابط بین محوطه‌های باستانی و محدوده شهر؛ یکپارچگی مفهوم منظر فرهنگی ماسوله را بهتر نشان می‌دهد. همچنین کوره‌های چند مرحله‌ای ذوب آهن اسفنجی در ماسوله؛ بی نظیر بوده و تبیین ارتباط این صنعت با شکل گیری و توسعه شهر و همچنین تأثیرگذاری آن در منطقه بسیار مهم است.

شواهد نشان می‌دهد از دوره پارتی به بعد به ویژه از دوره ایلخانی تا دوره قاجار صنعت ذوب آهن اسفنجی در ماسوله بسیار پر رونق بوده است.

بهزاد علی طالش که وظیفه تیم باستان شناسی این منطقه را دارد به همراه تیمش با همان امکانات محدودی که دارد به منطقه سیاپسیه در ارتفاع ۲۵۰۰ متری کوه‌های جنوب ماسوله در منطقه‌ای صعب العبور و برفی رفته است که تنها دو ساعت زمان برای رسیدن به آنجا می‌گذارد. شرایط آب و هوایی آن منطقه به حدی نیست که بتواند مدت زیادی آنجا بماند و بررسی‌هایش را تمام کند به همین دلیل کار در این محوطه باستانی بسیار دشوار است‌.

محوطه دیگری که در ماسوله کاوش شد کهنه ماسوله نام دارد جایی که احتمال می‌دهند قدمتش بیشتر از ماسوله فعلی است.

سولماز رئوف هم که دانش آموخته دکترای باستان شناسی از دانشگاه تربیت مدرس تهران هست در محوطه کهنه ماسوله کار کرده و در جمع خبرنگاران گفت: این محوطه قبلاً هم توسط آقای مقری در سال ۷۴ و ۹۱ بهروز بهرنگ در سال ۹۲ و مجتبی چرمچیان در سال ۱۴۰۱ کاوش شده است و در نتیجه آن آثاری متعلق به قرن ۵ تا ۶ هجری قمری به دست آمد. این کشفیات شامل بناهای مسکونی کارگاه‌های ذوب فلز و چلنگری و سفال‌های لعابدار سلجوقی بود. کاوش‌هایی که ما انجام دادیم منجر به کشف شواهدی از فعالیت‌های چلنگری شد. این شواهد سازه‌هایی گرد به شکل چاله بود که در صخره حفر شده و دیواره‌ها و کف آن به خوبی تراش خورده است.

رئوف گفت: وقتی این سازه‌ها را با کارگاه‌های چلنگری در ماسوله مقایسه می‌کنیم می‌بینیم که اینها می‌تواند نمونه‌هایی اولیه ای از همان کارگاه‌های چلنگری باشند که اکنون در ماسوله وجود دارند. غیر از این در قسمت‌های بالاتر کارگاه‌های دیگری باز کردیم که شواهدی از زندگی دامداری به دست آوردیم. مثل قیچی پشم زنی یا ظرف مخصوص کره گیری که نشان می‌دهد این مردم در کنار چلنگری دامداری هم می‌کردند.

این باستان شناس گفت: سفال‌هایی هم که پیدا شد شاخصه‌های دوره سلجوقی، ایلخانی و تیموری را دارند.

وی ادامه داد: شواهدی از سرباره‌های آهن و آهنی که شبیه آهن اسفنجی است داریم به علاوه تعداد زیادی میخ که ثبت و جمع آوری شدند. باید نتایج همه این بررسی‌ها و تحلیل آنها انجام شود تا بدانیم قدمت کارگاه‌های چلنگری چقدر است ولی با توجه به سال‌های به دست آمده احتمال می‌دهیم متعلق به دوره سلجوقی و ایلخانی باشد.

رئوف معتقد است که باید حدود ۵ فصل دیگر کار شود تا به نتایج دقیق‌تری برسیم. ما تا الان هم فکر می‌کردیم که اینجا فقط کوره داشته‌ایم و مراحل اولیه ذوب آهن انجام می‌شده ولی زمانی که کارگاه چلنگری را پیدا کردیم برای ما ثابت شد که کارهای ثانویه هم اینجا انجام می شده است.

به نظر می‌رسد فعالیت باستان شناسان و یافته‌های آنها می‌تواند مردم ماسوله را به ثبت جهانی این شهر تاریخی امیدوار کند اما همه اینها بستگی به آن دارد که نتایج تحقیقات کامل و فصل‌های دیگری از کاوش‌ها در این محوطه‌های باستانی انجام شود.